چگونه می‌توان یک وال را تربیت کرد؟!

خیلی بد خیلی خوب

۵,۰۰ امتیاز از ۶ رای

۱۶۲

حدود ده سال پیش که بیشتر زمان مطالعه ام صرف مباحث مدیریتی می شد به توصیه و هدیه دوستی کتاب #ویل_دان کنت بلانچارد را در مطالعه گرفتم. این کتاب، اگرچه حجم چندانی ندارد اما به زعم صاحبنظران شاهکار #بلانچارد است که با مشارکت سه تن دیگر که همگی متخصصان آموزش حیوانات هستند نوشته شده است. ویل دان (Whale Done) به معنای آموزش پذیری #نهنگ ها است. پیشنهاد می کنم از روی عبارت نهنگ ها به سادگی عبور نکنید! می توان ادعا کرد که اگر نتیجه این سبک تربیتی (مدیریتی) موجب می شود که یک نهنگ پنج تنی از استخر بیرون بجهد و حرکات اکروباتیک حیرت انگیزی را به معرض نمایش بگذارد، یعنی با پیشنهادی مواجه هستیم که در حیوانی درنده، وحشی، ترسناک و احتمالا تربیت ناپذیر موثر واقع شده است، پس احتمال تاثیر آن در انسان ها که به ابزارهایی مثل هوش، تفکر، تکلم، فهم، ادراک و احترام مجهز هستند، بسی بسی بیشتر خواهد بود.
چکیده و جان کتاب این است که: ((به جای تمرکز انرژی بر آنچه که نادرست انجام شده است، انرژی را به سمت نتایج مثبت تغییر جهت دهید.)) در واقع بلانچارد دریافت که ترکیب، تغییر جهت و تکیه بر کارهای مثبت به عنوان دو روش اثر بخش در مقابل دو روش متداول یعنی ((عدم پاسخ)) و ((پاسخ منفی)) در مقابل رفتارهای دیگران بسیار نتیجه بخش تر است.
باری! پس از مطالعه این کتاب از همان روزها این مهم را به عنوان یک توصیه تربیتی-مدیریتی پذیرفتم و در بکاربستن آن کوشیدم ولی این روزها که با #آیین، پسرک یک ساله ام در کار تعلیم و تعلم دو سویه هستیم، با تمام وجود دریافته ام که: ((هر چه بیشتر به یک رفتار نادرست توجه می کنم و بازخورد می دهم، بیشتر شاهد تکرار آن می شوم.))
کودک به عنوان نماد موجودی که خواسته صرف و بی قید و شرط است به دلالت غریزه به تجربه محیطی که دستکم برای او تازگی دارد مشغول است. از سویی دیگر او تا قبل از تجهیز به قابلیت فهم کلام و تکلم، ناگزیر برای درک محیط، فقط می تواند از تحلیل زبان بدن دیگران استفاده کند و این دو موجب می شود تاثیرپذیری از بازخوردها بدون امکان ارزش داوری آنها، در او صد چندان شود. اتفاق ناگواری که در این خصوصاً نیم تا دو سالگی می افتد این است که گمان می شود تربیت کودک به معنای مخالف با خواسته های اوست و این تقابل با موجودی که به تازگی #اختیار خود را دریافته، می تواند از او کنشگری عجیب و باورنکردنی بسازد.
همه ما با کودکانی مواجه بوده ایم که بدون این که حقیقتاً معنای کاری یا کلامی را دریابند به آن مبادرت می ورزند. یک مهمانی را فرض کنید که کودک نوپای یک خانم و آقای متعلق به یک طبقه اجتماعی، یک فحش رکیک را به زبان می آورد! معمولاً بازخورد دیگران چگونه است؟ پدر و مادر احتمالا از ترس قضاوت دیگران بر می آشوبند و حاضرین از تضاد این موقعیت به خنده می افتند و … . اما کودک از این موقعیت چه در می یابد: این کار را تکرار کن تا توجه دیگران را جلب کنی! هرچه این کار، بازخورد بیشتری، چه از حیث کیفیت و چه از حیث کمیت را برانگیزد، بدون شک احتمال تکرار آن افزایش می یابد. پیشنهاد بلانچارد چیست!؟
– رفتار منفی او را نادید بگیرید و تلاش کنید به آن عکس العملی نشان ندهید! (سخت است اما اگر می خواهید تکرار نشود، ناگزیرید.)
– توجه او را به نقطه مطلوب، تغییر جهت دهید! صبورانه و با ملاطفت او را به مراحل قبلی و آنچه قرار بود انجام دهد برگردانید.
– به رفتار مثبت او بلافاصله بازخورد دهید! وسواس را کناری بنهید! منتظر یک رفتار دقیق و بدون نقص نمانید! همین!!

استفاده ای که در این نوشته از این روش مدیریتی شد، فقط یک نوع از کاربردهای آن است و می تواند به خوبی به هر دیگریِ دیگری نیز تعمیم یابد. همین جا لازم می دانم که اعتراف کنم همه آنچه که رفت به هیچ معنا موید آن نیست که نگارنده مدعی آن است که توانسته روش متداول مچ گیری که در مقابل روش پیشنهادی ویل دان را کنار بنهد، اما در همان موارد نادری که توانسته بر ناخودآگاه خود پیروز شود و آگاهانه به این روش اقدام کند، نتایج شگفت آور ویل دان، مثل همیشه او را غافلگیر کرده است و این لذت سرشار، بهانه به اشتراک گذاری فحوای آن با مخاطبین گشت.

در این چند یادداشت پیشنهاد خود را برای تربیت کودکان و فرزندپروری داده‌ام: