در برنامه ی زنده ای از شبکه سحر به زبان ساده با استفاده از مدلهای روز جهان که در کسب و کارها استفاده می شود در پی آن هستیم که به خانواده ها در مدیریت اقتصاد (منابع) خانواده کمک شود. در جلسه اول این برنامه با استفاده از چرخه دمینگ و هزینه-فایده کردن، به این می پردازیم که چگونه تصمیم های بهتری بگیریم؟

مدیریت اقتصاد خانواده

گزارشی از آنچه که در برنامه ‏HƏYAT AYNASI #آینه_زندگی شبکه #سحر۳ مطرح شد.

#مدیریت_اقتصاد_خانواده از سه مولفه تشکیل شده است که تشریح جداگانه هر یک، احتمالا ما را به مرادمان از ترکیبشان نزدیک خواهد نمود.
به زعم من بهترین مدلی که می تواند #مدیریت (به عنوان اولین مولفه) را تشریح کند چرخه برنامه (Plan)، اجرا (Do) پایش (Check) و اقدام اصلاحی (Action) است.
(این چرخه که به چرخه #دمینگ (PDCA) مشهور است به ادعای نویسنده کتاب #کایزن (ماساکی ایمایی، ترجمه: محمد حسین سلیمی)، اقتصاد #ژاپن را متحول ساخت.) فرض کنید که می خواهید به همراه همسر (و فرزند(ان)) خود برای یک مسافرت تفریحی سه روزه به شمال ایران بروید تا کمی آرامش بیابید و با خانواده ساعات خوشی داشته باشید. برای این کار سه روز، پانصد هزار تومان و چند مقصد گردشگری را در نظر گرفته اید. (مرحله برنامه) با اندکی تاخیر مسافرت را آغاز می کنید (مرحله اجرا) اما از قضا پیش بینی های شما درست از آب در نمی آید. مسیری که پیش بینی می کردید چند ساعت زمان می برد به دلیل در نظر نگرفتن ترافیک، تقریبا روز اول شما را صرف می کند. با توجه به تقاضای زیاد برای محل های اقامتی بودجه ای که پیش بینی کرده بودید خیلی زود تمام می شود و … . وقتی پس از این برنامه ناموفق به خانه بر می گردید، می بینید که مثلا به جای پانصد هزار تومان، یک میلیون تومان هزینه کرده اید، حتی یک مقصد از چند مقصد گردشگری خود را آنطور که در نظر داشتید بازدید نکرده اید و از همه مهمتر انتظار اصلیتان از این سفر که استراحت و آرامش بود ناکام مانده است. (مرحله پایش) عقل سلیم حکم می کند که حین و بعد سفر به فاصله بین برنامه و اجرای تان که حالتان را خراب کرده است نظر بیافکنید و بکوشید که با به دست دادن آموزه های این تمرین، در برنامه ریزیها بعدی کامیاب تر باشید. البته وضع معمولاً از این وخیم تر است! بسیاریمان حتی مرحله برنامه را نیز انجام نمی دهیم که بتوانیم دو مرحله پایش و اقدام اصلاحی را انجام دهیم. گفته می شود که هر ده دقیقه ای که صرف برنامه ریزی می شود کارها را یک ساعت به جلو می اندازد و تضمینشان می کند اما برای کسانی که به هر دلیل از انتزاع گریزانند، این بخش از نیاندیشیدنی هاست.
اما مولفه دوم: #اقتصاد. دبیر اقتصادمان می گفت اقتصاد، علم انتخاب است! امروز که به این تعریف نگاه می کنم باور دارم که این تعریف در عین سادگی، جامع و مانع و دقیق و عمیق است. وقتی از انتخاب سخن می گوییم، گزینه ها مطرح می شوند و بهترین ابزار برای ارزیابی گزینه ها، هزینه فایده کردن است. (چون پیش از این در یادداشتی در حد بضاعت آن را تشریح کرده ام از تکرار آن اجتناب می کنم. این توضیحات در کانال با لمس همین هشتگ #هزینه_فایده کردن قابل دسترس است) که اگر بخواهیم تصمیم بهتری بگیریم طبیعتاً قبل از انتخاب مقصدی (مثلاً برای سفر) باید گزینه های مختلفی که داریم را از منظر هزینه هایی مشهود و نامشهودی که دارند و منافع ملموس و ناملموسی که دارند ارزیابی کنیم و بعد آگاهانه و با توجه به هدفی که با آن به سراغ گزینه ها رفته ایم، مناسبترین را برگزنیم. انتظار می رود که با هر بار انجام این چرخه، ورزش و مهارت بیشتری بیابیم و روز به روز در مسیر بهبود پیش برویم.
اینجا می تواند مساله ای دیگر سربرآورد که آیا یافتن گزینه ای که مورد رضایت همه اعضای خانواده قرار بگیرد ممکن است؟ که برای پاسخ به آن باید به سروقت مولفه سوم این گزاره یعنی #خانواده برویم.
خانواده را با رویکرد #سیستمی می توان به مثابه یک سیستم (نظام) در نظر گرفت. از منظر من از مهمترین ورودیهای این سیستم می توان به:
:inbox_tray:زمان و عمر اعضا
:inbox_tray:درآمد مشترک آنها
:inbox_tray:فضای و محیط آنها اشاره کرد.
و برخی از مهمترین خروجی های آن نیز می تواند:
:outbox_tray:تامین نیازها
:outbox_tray:سلامتی جسم و روان
:outbox_tray:تحقق اهداف و چشم اندازهای اعضا باشد. (البته سخن از یک نسخه از این ورودیها و خروجیها ساده انگاری است.)
بله! جلب رضایت همه اعضای خانواده غیرممکن است و ما باید به جای این فعل ناممکن و ممتنع بکوشیم که رضایت کل اعضا را به عنوان یک کل واحد، بیشینه کنیم. به زعم من مدیریت اقتصاد خانواده علم و هنر توامان است و فقط آگاهی از این ابزارها و ابزارهای دیگری که به فور وجود دارد کفایت نمی کند و ضرورت دارد که در خانواده یک نفر متولی این مهم شود و او باید بتواند در بکارگیری این ابزارها هنرمندانه و خلاقانه عمل کند. مخاطبین فاضل می دانند که وقتی از هنر سخن گفته می شود به تکثر و انعطاف پذیری و ذوق و قریحه نظر می شود.

در جلسه آینده (دو هفته بعد) خواهم کوشید که با چند سناریوی انضمامی ضرورت و اهمیت مدیریت اقتصاد خانواده را تشریح کنم.